1. Çocuğu başkalarıyla kıyaslamak
Psikolog Mustafa Varol Yorulmaz, çocuk yetiştirmede en sık yapılan hatalardan birinin çocuğu başkalarıyla kıyaslamak olduğunu söylüyor. Anne ve babalar çocuklarında kusurlu buldukları yönleri düzeltmeye çalışıp bu şekilde zihinlerinde canlandırdıkları ideal çocuğa kavuşmayı amaçlıyorlar. Ancak bu yaklaşım, çocuğun depresyona girmesine bile yol açabiliyor.
Psikolog Nazan Ülkü de çocuğu başka çocuklarla kıyaslamanın beğenilmeme olarak algılanıp yetersizlik ve değersizlik gibi duygulara yol açtığını söylüyor. Kendini değersiz hisseden çocuklar da hem kıyaslandıkları çocuklara karşı öfke duyuyor hem de çaba göstermekten kaçınıyorlar. Doğru olan ise çocuğun başarılı, olumlu ve iyi yanlarını ön plana çıkararak kendine güvenmesini sağlamak. Çocuğunu olduğu gibi kabul etmeli ve yeteneklerini ortaya çıkarabilmesi için ona alan yaratmalısın.
Anlattık: Çocuklarda Depresyon Belirtileri ve Tedavisi
2. Fazla korumacı olmak
Helikopter ebeveynlik olarak da bilinen aşırı korumacı ebeveynlik, çocuğun kaygılı ve aileye bağımlı bir birey olmasına yol açıyor. Anne ve babası tarafından özgürlük alanı kısıtlanan çocuklar yeteneklerini geliştirme, duygu ve dürtülerini kontrol etme açısından problem yaşayabiliyorlar. Çocuk eğitimi 2 yaşla birlikte daha da büyük önem kazanıyor, çünkü çocuklar bu yaş itibarıyla daha bağımsız hareket etmeye başlıyorlar.
Psikolog Nazan Ülkü, “sana güveniyoruz ama çevreye güvenmiyoruz” ya da “yabancı insanlar tehlikelidir” gibi cümlelerin çocukların daha kaygılı olmalarına yol açtığını söylüyor. Bir ebeveyn olarak çocuğunu tehlikelere karşı korumak istemen çok doğal. Ancak ona bu tür sözler söylemek yerine yol gösterici olmalı, ihtiyacı olan bilgi ve donanımı kazanmasını sağlamalısın.
Akademisyenanne anlattı: Annelerin Çocuklarıyla İletişim Kurarken Yaptığı 7 Hata
3. Çocuğun her istediğini yapmak
Uzman Çocuk Ergen Psikiyatristi Dr. Serdar Alparslan, hiçbir çaba sarf etmeden her istediğini elde eden çocukların memnuniyet eşiğinin çok yükseldiğini ve bu çocukları mutlu edebilmenin mümkün olmadığını söylüyor. Peki, doğru bir çocuk eğitimi nasıl olmalı?
Dr. Serdar Alparslan, anne babanın çocuk yetiştirme tarzlarının üretken birer fert yetiştirmek üzere şekillenmesi gerektiğini söylüyor. Çocuk, zorluklarla mücadele etmeyi öğreneceği, mutlu olacağı ve çevresine de bu mutluluğu yayabileceği şekilde yetiştirilmeli. Bunun için de çocuğuna birtakım kuralları öğretmen gerekiyor. Çocuğun, isteklerini ertelemeyi öğrenmeli ve isteklerinin gerçekleşebilmesi uğruna mücadele etmeyi küçük yaştan itibaren öğrenmeli.
Öğren: Akademisyenanne'den Çocuğuza Sınır Koymak İçin 4 Yöntem!
4. Arkadaş gibi davranmak
Son yıllarda “çocukla arkadaş olma” yaklaşımı popülerlik kazansa da Prof. Dr. Üstün Dökmen’in görüşü bunun tam tersi yönde. Dökmen’e göre, anne ve babanın çocuklarına arkadaş gibi yaklaşmaları doğru değil. Çünkü arkadaşlık kavramı içerisinde eşitliği barındırıyor. Oysaki anne ve baba, çocukla eşit değiller.
Çocuğun zaten yaşamı süresince pek çok arkadaşı olacağını öne süren Üstün Dökmen, anne ve babaya bu noktada kendi rollerini üstlenmelerini öneriyor. Etkili birer anne ve baba olmak, çocuğa nasihatçi değil; refakatçi olmak çok daha büyük önem taşıyor. Dolayısıyla büyüme çağındaki çocuğuna arkadaş olmak yerine, yol gösterici bir ebeveyn olarak yaklaşmalısın.
5. Tutarsız davranmak
Çocuğumu nasıl yetiştirmeliyim, sorusuna verebileceğimiz en net cevaplardan biri, tutarlı bir dil kullanman olacak. Anne ve baba olarak çocuğunuza karşı aynı tavır içerisinde olmanız çok önemli. Aynı olaylara farklı tepkiler gösterip, farklı olaylara benzer tepkiler göstermeniz çocuğunuzun kafasının karışmasına ve ev içerisinde karmaşaya yol açabilir.
Dr. Özgür Bolat, bir olay karşısında anne çocuğa kızarken babanın kızmadığını ya da ebeveynlerin bir olay sonucunda çocuğa bir gün kızarken bir başka gün kızmayabildiklerini söylüyor. Böyle bir durumda çocuk nasıl davranması gerektiğini bilemiyor ve endişeleniyor. Özetle, bu konuda eşinle konuşmalı ve öncelikle kendi davranışlarınızda tutarlı olmalısınız.
Kulak vermende fayda var: Adem Güneş'ten Ebeveynlere Çocukları İçin Tavsiyeler
6. Aç kalmasın diye yemeğini yedirmek
Çocukların temel alışkanlıklarını doğru dönemde kazanmaları ve pratik yaparak öğrenmeleri önemli. Bu nedenle birtakım konularda çocuğun tüm ihtiyaçlarını karşılamak yerine, "çocuğu nasıl eğitmeliyim" konusuna kafa yormak gerekiyor. Bunlardan biri de beslenme konusu.
Psikolog Nazan Ülkü, pek çok anne ve babanın çocuklarını kendilerinin beslemeye devam ettiğini ve okulda sorun yaşanmasın diye çocuğun her dediğini yaptığını söylüyor. Aslında bu, çocuğa kötülük yapmaktan başka bir şey değil. Çünkü okula başlayana dek ebeveynleri tarafından beslenen çocuklar, birçok konuda başkasına bağımlı hale geliyorlar. Ödevlerini tek başına yapamıyorlar ya da zorlanana kadar yemek yemiyorlar. Çocuğu doğru yetiştirmek ve onun kendine güvenen yeterli bir birey olabilmesini sağlamak için ona yol göstermeli ve sorumluluk bilinci kazandırmalısın.
Özgür Bolat tavsiye verdi: Çocuğa Sorumluluk Kazandırmanın 5 Yolu
7. Her şeyini eleştirmek
Prof. Dr. Neriman Aral, sürekli eleştirilen, azarlanan ve sevgiden yoksun büyüyen çocukların sağlıklı kişilik özelliklerine sahip olamama ihtimalinin olduğunu söylüyor. Psikolog Nazan Ülkü de “sakar”, “beceriksiz” ve “tembel” gibi etiketlemelerin çocuğun özgüvenine zarar verdiğini söylüyor. Çocuğunun kişiliğini değil; davranışlarını eleştirmelisin. Ancak özgüvenli çocuk yetiştirmek için bunda da ölçülü ve yapıcı olman önemli. Çocuğunun eksik yönleri olabilir, bunları geliştirmesi için ona yol gösterici olmalısın.
Bak, burada ne var: Adem Güneş'ten Çocuğun Kişilik Gelişimi İçin Öneriler
8. Kucaklaşmamak
0-6 yaş çocuğun eğitiminde beslenme, uyku ve tuvalet kadar sevginin de yeri önemli. Öpmek ve sarılmak kadar rahatlatıcı ve iyi hissettiren çok az şey var. Scientific American dergisinde yayınlanan bir makaleye göre, yetimhanelerdeki çocuklar için en endişelendirici şey; dokunma, sarılma ve diğer duyusal jestlerden mahrum kalmaları.
Baskıcı bir ortamda şefkat görmeden ve ebeveynlerine sarılmadan büyüyen çocuklarda hiperaktivite, post travmatik stres bozukluğu, düşük özgüven ve agresif davranışlar görülebiliyor. Uzmanlar, çocuklar 4-5 yaşlarına gelene kadar onları uyandırırken öpmeyi ve sarılmayı öneriyor. Duygusal zekası yüksek çocuklar yetiştirmek için özellikle erken dönem bu konuda önem taşıyor.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Nedir?
9. Abartılı övgüde bulunmak
Çocuk yetiştirmede en çok yapılan hatalardan biri, sürekli bir övgü halinde olmak. Dr. Özgür Bolat, övgünün bağımlılığı arttırıcı bir mekanizma olduğunu ve çocuklarda onaylanma ihtiyacı yarattığını söylüyor. Genellikle endişeli ve korumacı ailelerin, çocukları kendilerine bağımlı olsun diye övgüyü kullandığını söyleyen Bolat, bu durumun çocuğun birey olmasını engellediğini belirtiyor.
Çünkü abartılı övgüler, çocuğun sevgi ihtiyacını karşılıyor ve aileler bu şekilde çocuğu koruma altına alarak onu üzüntü ve tehlikelerden korumuş oluyor. Halbuki ebeveynlerin çocuk yetiştirme tutumları dengeyi sağlamak üzerine olmalı. Dolayısıyla çocuğuna korumacı davranmakla özgürlük vermek arasında dengeyi yakalamalısın. Ancak bu sayede, çocuğun ailenize bağımlı değil; sevgiyle bağlı olabilir.
Oku: Montessori Eğitimi İle Çocuğunu Özgürleştirerek Büyüt!
10. Çocuğa mahremiyeti öğretmemek
Mahremiyet eğitimi, cinsel eğitimden daha kapsamlı ve çocuğa, ebeveynleri tarafından öğretilen bir kavram. Çocuk, mahremiyet eğitimi sayesinde cinsel bilgilerin yanı sıra, kendisinin ve diğer insanların özel alanının farkına varabiliyor. Diğer insanların özeline saygı duymayı ve kendisi ile çevresi arasına sağlıklı sınırlar koymayı öğreniyor. Ancak aileler özellikle erkek çocuk yetiştirme konusunda birtakım hatalara düşebiliyor.
- Hatalı çocuk yetiştirme stilleri,
- Çocuğun özel alanlarını öğrenmemesi ve başkalarının özel alanlarına saygı duymaması,
- Cinsel organları sevilecek ve yabancılara gösterilecek bir şey olarak öğrenmesi,
- “Erkek adam ağlamaz.”, “Göster oğlum amcana pipini.” ya da bir akraba ortamında bulunan kız çocuklardan herhangi biri için “Hangisini sana alayım?” gibi cümleler duyması, çocuğun cinsel kimlik gelişimi açısından son derece sakıncalı.
Ayrıca bu tarz durumlar çocuğun ilerleyen süreçlerde iletişim ve davranış problemleri yaşamasına yol açabiliyor.
Bu da ilgini çekebilir: Akademisyenanne'den 11 Soruda Çocuklarda Cinsel Eğitim
